El Ayak Ağız Hastalığı
• El-ayak-ağız hastalığı nedir?
Küçük çocuklarda görülen çok bulaşıcı bir viral enfeksiyondur. Etken sıklıkla Koksaki virus A-16 olsa da diğer koksaki viruslar ve enterovirus-A71 de el ayak ağız hastalığına yol açabilir. Her mevsimde görülebilir ancak ilkbahar sonu ve yaz mevsiminde sıklığı artar.
• El ayak ağız hastalığı çocuklarda hangi yaş grubunda görülür?
Sıklıkla 5 yaş altı çocukları etkiler ancak daha büyük çocuklar ve erişkinlerde de hastalık yapabilir.
• Hastalık nasıl bulaşır?
Hastalığa yol açan viruslar; burun salgıları, tükürük, dışkı ve solunum damlacıklarında bulunur. Ağız veya solunum yoluyla alınır. Enfekte kişiyle direk temas (öpme, sarılma), sekresyonlarının solunması (öksürük, hapşırık), döküntülerine temas veya kişinin temas ettiği yüzeyler aracılığıyla bulaşır. Virusla kirlenmiş suyun yutulmasıyla da hastalık görülebilir.
• El ayak ağız hastalığı belirtileri nelerdir?
Virüs vücuda alındıktan sonra belirtilerin ortaya çıkması (kuluçka dönemi) 3-6 gün sürer. Erken yakınmalar hafif ateş, iştahsızlık, halsizlik ve boğaz ağrısı ile başlar. Ateş başladıktan bir iki gün sonra ağız içi (yanak içi, dil ve boğazda) ve ağız çevresinde ağrılı yaralar gelişebilir. Bu döküntüler genellikle kırmızı lekeler şeklinde başlar, sonra içi sıvı dolu kabarcıklar gelişir ve ardından patlayarak ülserleşir. Bu tablo “herpanjina” olarak isimlendirilir. Ayrıca avuç içi, ayak tabanında, bazen de kalça, diz, dirsek ve genital bölgede döküntüler de eşlik edebilir. Bu döküntüler 2-5 mm büyüklüğünde, genellikle yüzeyden kabarıktır ve bazen içleri sıvı doludur. Tipik olarak kaşıntısız ve ağrısızdır. Kabarcıklar patlayarak ağrısız ülserlere dönüşür ve yaklaşık 10 gün içinde iz bırakmadan iyileşir. Bulaş sıklıkla hastalığın ilk haftası boyunca devam eder. Virus bazen solunum salgıları ile birkaç hafta ve dışkı ile birkaç ay atılmaya devam eder.
-
El ayak ağız hastalığının tanısı nasıl konulur?
Hastalığın tanısı çocuğun yaşı, mevsim, klinik bulgular ve tipik
döküntü dikkate alınarak rahatlıkla konulabilir. Bununla birlikte,
komplikasyon şüphesi varsa veya vaka sayısı beklenenden
fazla ise boğaz sürüntüsü, döküntüdeki sıvı veya dışkı
örnekleri incelenerek tanı laboratuvar olarak kesinleştirilebilir.
• El ayak ağız hastalığı nasıl tedavi edilir?
Destekleyici tedavi yeterlidir. Antibiyotik tedavisi verilmemelidir. Hastanın yeterli sıvı alması sağlanmalıdır, aksi takdirde damar yolu ile sıvı alması gerekebilir. Ateş ve ağızdaki yaraların yol açtığı ağrı için parasetamol veya ibuprofen verilebilir. Hekiminiz ağız içi gargara veya sprey kullanımını önerebilir.
• El ayak ağız hastalığının seyri nasıldır? Komplikasyonları nelerdir?
Hemen daima çok iyi seyirlidir ve 7-10 gün içinde kendiliğinden iyileşir. Hastalık kalıcı bağışıklık bırakmaz ve tekrar enfeksiyon görülebilir. En sık komplikasyonu ağızdaki yaralar nedeniyle dehidratasyon yani vücutta sıvı eksikliğidir. Bazen aseptik menenjit denilen beyin ve omuriliği çevreleyen zarlarda iltihap, nadiren de oldukça ciddi bir durum olan ensefalit (beyin dokusunun iltihabı) tablosuna yol açar.
• El ayak ağız hastalığından korunma yöntemleri nelerdir?
Hastalığın aşısı yoktur. Enfekte çocuğun ellerini sık sık sabun ve suyla yıkanması, yakın temastan kaçınılması (sarılma, tokalaşma, öpüşme), dokunduğu yüzeylerin sık dezenfekte edilmesi, ortak kişisel eşya kullanılmaması, odasının ayrılması gerekir. Hastalık havuzdan da bulaştığı için ben hastalarıma küçük çocukların havuz yerine denizde yüzmesini öneriyorum.
• El ayak ağız hastalığı geçiren çocuğumu kreşe ne zaman gönderebilirim?
Çocuğunuzun ateşi düştüyse, yeterli sıvı alımı varsa ve genel durumu iyiyse kreşe gönderebilirsiniz. Aşırı salya akması ve ülserleşmiş açık yarasının olmaması gerektiğini unutmayın. Bunların haricinde benim genel önerim, çocuğunuzun yakınmalar başladıktan sonra bir hafta süresince evde dinlenmesi yönünde oluyor.
Doç Dr. Nisa Eda Çullas İlarslan
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı
